Przewozy towarowe koleją od wielu lat tracą stopniowo udziały w rynku. Ze względu m.in. na wysokie opłaty za dostęp do infrastruktury czy koszty energii nie są konkurencyjne wobec przewozów drogowych. W obliczu czekających Polskę megainwestycji rozwój przewozów kolejowych jest jednak kluczowy dla zabezpieczenia logistyki materiałów i urządzeń. Podobna sytuacja dotyczy zaopatrzenia o charakterze militarnym – podkreślają organizacje branżowe i wspólnie proponują „Piątkę dla kolejowego transportu towarowego”.
Podpisana podczas XV Kongresu Kolejowego „Piątka” to inicjatywa firm działających w obszarze kolejowego transportu towarowego i taboru. W jej skład wchodzą poza IGTL także Stowarzyszenie „Wagony Prywatne”, Fundacja Prokolej, Związek Niezależnych Przewoźników Kolejowych oraz Railway Business Forum.
– To zestaw pięciu postulatów, ale też gotowych rozwiązań, które mają pomóc w rozwoju kolejowego transportu towarowego w Polsce, który jest w ogromnym regresie od bardzo wielu lat. Postulujemy, aby Ministerstwo Infrastruktury wraz z innymi resortami bardzo poważnie zajęło się tym problemem, ponieważ inwestujemy ogromne pieniądze w infrastrukturę, a za tym nie idzie rozwój transportu towarów – mówi agencji Newseria Maciej Gładyga, dyrektor zarządzający Izby Gospodarczej Transportu Lądowego (IGTL). – W tym momencie kolejowe przewozy towarowe nie są konkurencyjne wobec dróg. Obserwujemy od bardzo wielu lat, że wszelkie przyrosty wolumenów na polskiej infrastrukturze przejmują drogi. Tutaj bardzo mocno przegrywamy.
Pierwszym proponowanym rozwiązaniem jest rozwój kolejowej infrastruktury punktowej – terminali intermodalnych, punktów ładunkowych i bocznic – ze wsparciem państwa. W opinii ekspertów dziś decyzje o lokalizacji centrów logistycznych często nie uwzględniają potencjału kolei. Dlatego z jednej strony powinien się pojawić obowiązek planowania takich przedsięwzięć w zasięgu kolei i zapewnienia im dostępu do torów, a z drugiej strony potrzebny jest system zachęt ekonomicznych i marketingowych do tego, by te obiekty włączać do sieci kolejowej.
Drugi postulat dotyczy obniżenia kosztów dostępu do infrastruktury i energii trakcyjnej, które stanowią 25–35 proc. kosztów przewozów. Z powodu tych obciążeń kolej stopniowo traci swoje udziały w rynku przewozów towarowych
– Kolej powinna być rozpatrywana jako sektor wysoce energochłonny i tutaj powinny być wprowadzone odpowiednie rozwiązania legislacyjne i organizacyjne – ocenia ekspert IGTL.
To m.in. zniesienie obowiązku odprowadzania opłaty mocowej i opłaty OZE od energii zużywanej na cele trakcyjne. Autorzy „Piątki” proponują również przygotowanie wieloletniego cennika PLP PLK z istotną obniżką opłat dla przewoźników towarowych (30–50 proc.) oraz stabilnymi ulgami dla przewozów intermodalnych.
– Mówimy również o tym, że powinno być całe spektrum działań dotyczących rozwoju wysokich technologii, ale też wymiany floty na nowoczesną – wskazuje trzeci postulat Maciej Gładyga.
Jak podkreśla, modernizacja taboru i rozwój technologiczny to warunek zwiększenia udziału kolei w transporcie towarowym. W tym obszarze kluczowe są włączenie komponentu B+R do każdego z programów rozwojowych, finansowanie zakupu innowacyjnych wagonów i lokomotyw, a także wdrażanie technologii ograniczających zużycie energii i emisję hałasu.
– Za tym też powinien pójść cały kompleksowy program zmian w zarządzaniu przepustowością na liniach kolejowych, które modernizujemy. Mamy świetną infrastrukturę, ale kolej towarowa nie ma żadnego priorytetu na sieci. Tutaj też są potrzebne działania zapewniające bardzo dobre wykorzystanie tej przepustowości – mówi dyrektor zarządzający IGTL. – Ostatnim naszym postulatem, od zawsze, jest również branie pod uwagę potrzeb kolejowego transportu towarowego, jeśli chodzi o inwestycje, ale też o utrzymanie i organizację ruchu.
Dziś poważnym problemem dla efektywności przewozów towarowych są punktowe ograniczenia prędkości i przepustowości. W jego rozwiązaniu pomóc mogłoby wdrożenie programu szybkiego reagowania na degradację infrastruktury i usuwanie „wąskich gardeł”, ale też przyjęcie wieloletniego i gwarantowanego systemu finansowania inwestycji utrzymaniowych.
Zdaniem organizacji branżowych rozwój kolejowego transportu towarowego jest kluczowy z wielu różnych powodów. Jednym z nich jest konieczność zabezpieczenia logistyki wojskowej i zaopatrzenia, co ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa militarnego i strategicznego. Z kolei dla gospodarki rozwój ten oznacza sprawne i efektywne łańcuchy dostaw.
– Logistyka materiałów i urządzeń jest bardzo ważnym elementem wielkich programów inwestycyjnych, takich jak program kolejowy, program drogowy, CPK czy elektrownia atomowa. Nie łudźmy się, że transportem drogowym jesteśmy w stanie zabezpieczyć wszystkie potrzeby związane z realizacją tych inwestycji. Jeżeli kolej ma być ich ważnym elementem i przewieźć sporą część tych ładunków, to musimy poważnie porozmawiać o tym, jak to zorganizować. To byłoby z korzyścią dla całego społeczeństwa. Mówimy bowiem o mniejszym zatłoczeniu i większym bezpieczeństwie na drogach – mówi Maciej Gładyga.
Jak podkreśla, kompleksowe i systemowe działania we wszystkich obszarach mogą przynieść zauważalne efekty w przewozach towarowych koleją.
– Co ważne, pod tą inicjatywą podpisało się pięć organizacji. To nie jest tak, że tylko przewoźnicy albo tylko właściciele wagonów, albo tylko firmy zajmujące się spedycją są za tymi rozwiązaniami, tylko to jest nasze ponadorganizacyjne porozumienie. My apelujemy do ministerstwa, żeby usiąść do stołu i o tym porozmawiać. To nie jest program przeciw komuś, to jest program z propozycjami gotowych rozwiązań, nie wszystkie są do wdrożenia od razu, ale na pewno to jest najwyższy czas, żeby po sukcesach przewozów pasażerskich poważnie się zająć przewozami towarowymi – mówi ekspert IGTL.
